Keşşaf. Zemahşerî(538)

ألكشاف عن حقائق التنزيل

 El-Keşşaf an Hakaiki't-Tenzil

         Zemahşerî (538/1144)

 Eseri İNDİR

Tam adı el-Keşşaf an hakaiki gavamizi't-tenzil ve uyuni'l-ekavil fi vücuhi't-te'vil'dir. Bazı kaynaklarda el-Keşşaf an hakaiki't-tenzili'n-natık an dekaiki't-te'vil veya sadece el-Keşşaf an hakaiki't-tenzil adıya zikredilir. Zemahşerî, Adliyye fırkasına mensup alimlerin bir tefsir yazması hususundaki ısrarlarının yanı sıra hayatının son döneminde Mekke'de mücavir olarak bulunduğu sırada Emir Ebu'l-Hasan İbn Vehhas'ın da isteği üzerine eserini h.526 yılında yazmaya başlamış ve iki yılda tamamlamıştır.

Zemahşerî çalışmasını hazırlarken daha önce yazılan belli başlı tefsir, kıraat ve belağat kitaplarına başvurmuştur. Şemseddin el-İsfehanî, el-Keşşaf'ın temel kaynağının Zeccac'a ait Meani'l-Kur'an adlı eser olduğunu söyler.(Keşfu'z-Zünun, II, 1482)İbn Tağrîberdî ise el-Keşşaf'ta Rummanî'nin metodunun metodunun takip edildiğini kaydeder. Rivayet tefsiri konusunda Mücahid, Amr b. Ubeyd, Ebu Bekir el-Esam ve Rummanî'nin yanı sıra Müşebbihe, Rafıza ve mutasavvıfeye ait tefsirler; kıraat ilimlerinde Abdullah b. Mesud, Haris b. Süveyd ve Übeyy b. Ka'b'ın mushafları; dil ve edebiyat alanında Sibeveyhî'nin el-Kitab'ı, Müberred'in el-Kamil'i Ebu Ali Farisî'nin Kitabu'l-Hücce'si ile Kitabu'l-Halebiyyat'ı, Cahiz'in Kitabu'l-Hayevan'ı, müellifin Nevabiğu'l-Kelim'i ve en-Nesaiğu's-Sığar'ı; tasavvufta ise İbn Havşeb, Tavus b. Keysan ve Malik b. Dinar'a isnad edilen sözler ve menkıbeler el-Keşşaf'ın belli başlı kaynakları arasında yer alır.

Dirayet metoduna göre yazılan eserde rivayetlere de yer verilerek iki metot birleştirilmiştir. Ayetler tefsir edilirken çeşitli hadisler nakledildiği halde Müslim'in el-Camiu's-Sahih'i dışında kaynak zikredilmez. Ayetler, öncelikle dil ve belağat kaideleriyle eski Arap şiirleri dikkate alınarak aklın ilkeleri ışığında tefsir edilirken çok ince tahlillerle kelimelerin ihtiva ettiği mecazi manalar keşfedilmeye çalışılır. Bununla birlikte nüzul sebepleri üzerinde durulurken hem hadislere hem sahabe sözlerine başvurulur. Bu arada özellikle surelerin fazileti hakkında zayıf ve uydurma rivayetlere yer verilir, bazen rivayetlerin zayıf olduğu da belirtilir. Müellif kıraat farklılıklarına dikkat çekerek bunlar arasında Kur'an üslubuna uygun düşenleri tercih eder.

Eserde neshin hikmetine temas edilerek nasih ve mensuh ayetler belirlenmeye çalışılır. Ahkam ayetlerinden müellifin fıkıhta mensup olduğu Hanefi mezhebine uygun hükümler çıkarılırken Şafii mezhebine ait görüşlere de yer verilir. Eserde uygulanan akılcı metodun bir gereği olarak çelişkili gibi görünen ayetlerin te'vili üzerinde durulur. Kur'an'da çelişkili bilgiler bulunmadığı belirtilerek bu husustaki itirazlar cevaplandırılır. Bu tür konular açıklanırken Kur'an'ın Kur'an'la ve sünnetle tefsirine ilişkin örnekler de zikredilir. Eserde mu'tezile mezhebinin ilkelerine uygun olan ayetler muhkem, aykırı olanlar ise müteşabih sayılarak müteşabihler muhkemlerin ışığında te'vil edilir; nahiv ve belağat kaideleri de bu mezhepçi hedefi gerçekleştirme vasıtası olarak kullanılır.; hatta aynı amaçla zayıf hadisler de nakledilir. İrşad bakımından faydalı olacağı düşüncesiyle asılsız olup olmadığına bakılmaksızın çeşitli kıssaların yer verildiği eser, tasavvufi düşüncenin tenkidi açısından da önemli bir kaynak değeri taşımaktadır.

Yazıldığı dönemden başlayarak müfessirlerin ilgisini çeken el-Keşşaf Kur'an'ı lüğat, nahiv ve belağat ilkelerini dikkate alarak yorumlaması, Kur'an-ı Kerim'in i'caz yönlerini, özellikle taşıdığı edebi üstünlüğü ve erişilmez nazım güzelliğini ortaya koyması, Kur'an'da manaların tasvir ve temsil yoluyla anlatılmasının etkili bir metot olduğunu göstermesi gibi özellikleriyle çok beğenilmiş ve hemen bütün müfessirlerce kaynak olarak alınmıştır.

Fahreddin er-Razî'ye göre Zemahşerî'nin sadece, meleklerin Allah'a iman ettiğini bildiren ayetten hareketle Allah'ın arş üzerinde bulunduğu yolundaki teşbihi görüşü çürütmesi bile eserin değerli bir kaynak kabul edilmesi gerektiğini gösterir. Başta Fahreddin er-Razi olmak üzere Beyzavî, Nisaburî, Ebu'l-Berekat en-Nesefî, Ebu's-Suud Efendi, Elmalılı Hamdi Yazır gibi sünni müfessirler el-Keşşaf'tan faydalanmıştır.

ŞERH VE HAŞİYELERİ

Şerh, haşiye ve ta'liklerin yapılması, i'rab vecihlerinin gösterilmesi, şevahidinin açıklanması, i'tizali fikirlerin ayıklanıp geri kalan bilgilerin özetlenmesi ve hadislerin tahric edilmesi gibi hususlarda olmak üzere el-Keşşaf üzerinde elliyi aşkın çalışma yapılmıştır. Muhammed b. Ali el-Ensarî'nin Muhtasaru'l-Keşşaf'ı, Abdullah b. Hadî ez-Zeydî'nin aynı adlı eseri, M.Sıddîk Hasan Han'ın Hülasatu'l-Keşşaf'ı, Kutbuddinî Şirazî, Ahmed b. Hasan Carberdî, Cemaleddin Aksarayî, Taftazanî, Seyyid Şerif el-Cürcanî ve Sun'ullah Efendi gibi alimlerin Haşiye ale'l-Keşşaf başlığını taşıyan çalışmaları, İbnu'l-Müneyyir'in el-İntisaf mine'l-Keşşaf'ı, Takiyyuddin es-Sübkî'ninSebebu'l-İnkifaf an ikrai'l-Keşşaf'ı, Sekunî'nin el-Muktedab mine't-temyiz li ma fi'l-Keşşaf mine'l-i'tizal fi'l-Kitabi'l-aziz'i, Abdulkerim b. Ali el-Irakî'nin el-Muhakemat ale'l-Keşşaf beyne'ş-Şeyhayn Kutbu'r-Razî ve'l-Aksarayî'si, Fazlurrahman'ın Zemahşerî ki Tefsiru'l-Keşşaf îk Tahlilî Caize'si(Aligarh, 1982) ve Abdulmun'im Abdullah Hasan'ın el-Lehecatü'l-Arabiyye fi kıraati'l-Keşşaf li'z-Zemahşerî'si(Mansura, 1991) bu çalışmalardan bazılarıdır.

 

Kaynak: TDVİA, Ali Özek, "el-Keşşaf" mad.

Yorumlar   

 
+1 #3 Link tamiriCelil ALP 24-06-2017 14:54
Alıntılandı Abdullah Kahreman:
Kitap malesef indirilemiyor, rica edersem baglantiyi tamir edebilir misiniz. Allah razi olsun

link tamir edildi. İlginiz için teşekkürler
Alıntı
 
 
0 #2 INDIRME baglantisi calismoyorAbdullah Kahreman 24-05-2017 19:54
Kitap malesef indirilemiyor, rica edersem baglantiyi tamir edebilir misiniz. Allah razi olsun
Alıntı
 
 
+1 #1 teşekkürler.mustafa ülkü 24-06-2016 08:13
bilgi için teşekkürler.
Alıntı
 

Yorum ekle


Güvenlik kodu
Yenile

.
.