معرفة الصحابة

Marifetu's-Sahâbe

Ebu Nuaym el-İsfehanî(h.430/m.1039)

Müellif eserinde muhacirleri ve ensarı tanıtıp onların faziletlerine işaret etmekte, Bedir Gazvesi ile Hudeybiye'de bulunanların sayısını ve değerini gösteren rivayetleri sıralamakta, ashabın faziletlerine, özelliklerine ve sayılarına dair bilgiler nakletmekte, önce aşere-i mübeşşereyi ve adı "Muhammed" olanları ele almakta, ardından alfabetik sıraya göre diğer sahabileri zikretmektedir.

Ebu Nuaym, her sahabi için onun naklettiği hadislerden veya hakkında rivayet edilenlerden örnekler vermekte, zaman zaman bunların sıhhatini değerlendirmektedir.

Marifetu's-Sahâbe'nin mükemmel bir nüshası iki cilt halinde günümüze kadar gelmiş, bu nüshanın başından itibaren Sevr es-Sülemî'nin biyografisine kadar olan kısmını Muhammed Razî b. Hac Osman yayımlamıştır.(I-III, Medine, Riyad 1408/1988)

V.yüzyıla kadar telif edilen marifetu's-sahabe türü eserler daha sonra bütün sahabileri bir araya toplamayı hedef alan çalışmaların, özellikle de İbn Abdilber en-Nemerî'nin el-İsti'ab, İzzeddin İbnu'l-Esir'in Üsdü'l-Ğâbe ve İbn Hacer el-Askalanî'nin el-İsâbe adlı eserlerinin birinci derecede kaynağı olmuştur.

الإصابة في تمييز الصحابة

el-İsâbe fi temyizi's-Sahâbe

İbn Hacer el-Askalani(ö.852)

Ebu'l-Fadl Ahmed b. Ali İbn Hacer el-Askalani(ö.852) tarafından yazılan eser sahabe biyografileri konusunda en geniş ve en son telif edilen bir kitaptır. Kendisinin verdiği bilgiye göre, kitabını telife h.809'da başlamış ve 847'de bitirmiştir

İbn Hacer, bu büyük eseri alfabetik tertiple yazmış ve her harfi kendi içinde dört kısma ayırmıştır. Bu dört kısım

1. Sahih, hasen veya zayıf olsun sahabiliği bir rivayetle bilinenler.

2. Peygamberimiz vefat etmeden önce doğan sahabe çocuklarından temyiz yaşının altında olanlar.

3. Sahabeyi tanıtan kitaplarda zikri geçip te muhadram olan kişiler.

4. Kendisinden önce yazılmış sahabe biyografilerinde yanlışlıkla sahabe olarak zikredilenler.

İsâbe'deki bu dördüncü kısım, sahabeyi tanıtan daha önceki kitaplarda bulunan hataların düzeltildiği, kapalı kalan hususların açıklandığı bir bölüm olarak, kitabın ilmi kıymetini daha da arttırmıştır.

الإستيعاب في معرفة الأصحاب

el-İstiab fi Marifeti’l Ashab

İbn Abdilber en-Nemeri, el-Kurtubi, (463)

Sahabe biyografileri konusunda müstakil olarak yazılmış en erken ve en muhtevalı eserlerden biridir. Sahabenin bütününü muhtevi olduğu iddiasıyla böyle bir isimlendirme yapıldıysa da, bu iddianın haklı olmadığı ve bir çok sahabenin bu eserde bulunmadığı görülmektedir.

Eserin baş tarafında hususi bir bölüm halinde Hz. Peygamberin biyografisi verilmiştir. 4225 sahabenin biyografisini muhtevi olan bu eserde önce erkek sahabilerin isimleri harf sırasına göre dizilmiştir. Bu tertipte ismin sadece ilk harfi dikkate alınmış takip eden harflerdeki sıralamada dikkatli davranılmamıştır. Daha sonra künyesiyle meşhur olan erkek sahabilerin künyeleri de harf sırasına dizilerek bunların biyografileri kaydedilmiştir. Sonunda 1000 kadar hanım sahabinin harf sırasına dizilmiş isim ve künyelerine göre biyografileri verilmektedir.

Bir çok defalar basılan bu eserin baskılarından biri biraz sonra tanıtılacak olan el-İsâbe’nin kenarında basılmıştır (Kahire-1358/1939), ayrıca Ali Muhammed el-Becavi’nin tahkiki ile 4 cilt halinde Kahire-1960’ta yayınlanmıştır. Eser üzerine muhtasar ve zeyl olarak bir çok çalışmalar yapılmıştır (bakınız Mücteba Uğur, Hadis İlimleri Edebiyatı, s. 232-233)

اسدالغاب في معرفة الصحابة

Üsdü’l- Ğabe fi Marifeti’s-Sahabe

İbnu’l-Esir, İzzuddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezeri (630)

Sahabe biyografilerini tanımada mühim bir çalışmadır. Müellif eserinin baş tarafında hususi bir bölüm halinde Hz. Peygamberin biyografisine yer vermiştir. Yazar sahabe biyografileri konusunda yapılmış olan hemen bütün çalışmalardan istifade ederek bu eserinin telif etmiştir. 7703 sahabenin biyografisini içeren bu eser alfabetik olarak tertip edilmiştir.