اللمع

El-Lüma'. Serrac(h.378)

  El-Lüma’ın Ana Konuları

Ana bölümler ve onların altında yan başlıklarla ayrılmış tali bölümlerden meydana gelen el-Lüma’, kendi içinde mantıkî ve ilmî bir bütünlük oluşturmaktadır. Eserde işlenen ana konuları şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Mukaddime. Kitabın yazılış gayesi ve metodunu açıklar.

 2. Bir İlim Olarak Tasavvuf. Tasavvufun hadis ve fıkıh ilminden bağımsız bir ilim olduğunu açıklamakta, hâl ve makamları ele almaktadır.

 3. Tasavvuf ilminin Metodu ve İstinbat Yolu. Dinî konuları anlama ve Kur’ân’a uyma, üsve-i hasene olarak Hz. Peygamber’e uyma, istinbat ve sahabe örnekliği anlatılmaktadır.

 4. Tasavvufta Edep. Yazma âdâbı dahil tasavvuf ehlinin seyr ü sülükleri ve hayatları boyunca uymaları gereken âdâp ve pratikler incelenmektedir.

 5. Tasavvufun Anlaşılması Güç ve Tartışılan Konuları. Üzerinde tartışma olan konularla birlikte farklı cevaplar verilen sorular, sema’, vecd, keramet vb. konulara açıklık getirilmiştir.

 6. Tasavvuf Dili. Tasavvuf ehlinin kullandığı değişik kavram ve terimler açıklanmıştır.

 7. Değişik şekilde kullanılan kavramların asıl anlamlarıyla izahı, örneğin Şatahat türünden olan bazı söz ve kelimelerin ne anlama geldiğinin izahı ve şeriatla çelişmezliği tartışılmıştır.

 8. Tasavvufun özüne dahil olmayan yanlışlık ve sapmaların reddi, örneğin tasavvuf ehlinin kabul etmediği bazı şatahat türü sözler, bazı uygulamalar ve açıklamalar incelenmiştir.

Serrâc ve Eseri Üzerinde Yapılan Çalışmalar

Serrâc hakkında tarihî kaynaklardaki bilgilerin azlığı ve eserinin yaygın bir şekilde tanınmamış olması bir talihsizliktir. Eserinin şer'î ölçülere uygun bir tasavvufî çizgide olmasına rağmen meşhur olmamasının sebebini izah zordur. Serrâc ve eserini ilim dünyasına tanıtan İngiliz müsteşrik R. A. Nicholson'dır. Onun ardından Serrâc ve eseri hakkında bazı çalışmalar yayınlanmıştır. Bir kaç tanesini şöyle zikredebiliriz:

1. Reynold Alleyne Nicholson, Introduction The Kitap al-Luma' fi't-Tasavvuf of Abu Nasr, ( Leiden, 1914; London, 1963 ) el-Lüma'ın tahkikli neşri ile birlikte Serrâc'ın hayatı hakkında girişte bilgi vermektedir. Sahasında yapılan ilk çalışma olması bakımından önemlidir. Yapılan bu ilk neşirde eser hakkında uzunca bir değerlendirme yer almaktadır. Ancak Nicholson'un da belirttiği gibi bu neşirde beş bab eksiktir.

2. A. J. Arberry, Pages From The Kitab al-Lüma' of Abu Nasr al-Serraj, ( London 1947 ). Adından da anlaşılacağı gibi Arberry bu eserde Nicholso'un neşrinde eksik bulunan beş bablık bölümü Bankipore (825) nüshasından tahkik ile tamamlamıştır. Böylece el-Lüma' ayrı iki kitap hâlinde de olsa tamamıyla yayınlamış oldu.

3. Abdulhalim Mahmud ve Tâhâ Abdulbaki Surûr, el-Lüma'. Nicholson'un neşrinde eksik olan beş bölümü tamamlayarak neşretmişlerdir. Böylece eser ilk defa bir arada tam olarak basılmış oldu. ( Kahire 1960 )

4. Abdulkerim Zuhur Adi, "Ebû Nasr Serrâc ve Kitabu'l-Lüma'" Mecelletü'l-Lugati'l-Arabiyye, ( Dımışk 1982, c. 57, sy.1-2, ss. 35-91. ) Makalede Serrâc ve eseri genişçe tanıtılmıştır.

5. Richard Gramlich tarafından Schlaglichter Über Das Sûfîtum, The Kitab al-Lüma' adıyla tahkikli bir neşir ve Almanca tercümesi yayınlanmıştır. ( Stuttgard 1990 )

6. Abdulhamid Medkür, Ebû Nasr es-Serrâc es-Sûfî, Mevsuatu'l-Hadareti'l-İslâmiyye, ( Amman 1993 ). Ansiklopedi maddesidir.

7. Ahmed Subhi Furat, "Tasavvuf Edebiyatında Kaynak Bir Eser el-Lüma' Fi't-Tasavvuf", İslâmî Edebiyat dergisi, İstanbul 1993, Nisan-Mayıs-Haziran, ss. 25-28. Bu sahada yayınlanan ilk Türkçe makale olması bakımından önemlidir.

8. Pir Muhammed Hasan tarafından el-Lüma' Urduca'ya tercüme edilerek yayınlanmıştır. (Pakistan1994)

9. P. Lory, "al-Sararj", The Encyclopaedia of İslâm ( Leiden 1995 ), IX, ss. 65-66. Milli Eğitim Bakanlığı'nca basılan İslâm Ansiklopedisi'nin Türkçe neşrinde Serrâc maddesi bulunmamaktadır. İngilizce yeni neşirde Serrâc'a yer verilmiş, gerek kendisi gerek eseri kısaca tanıtılmıştır.

10. Abdulillah Deniz, Ebu Nasr Serrâc ve Kitabu'l-Luma', Yüksek Lisans tezi, (Bursa 1992). Tez danışmanı Prof. Dr. Mustafa Kara. Çalışmayı bizzat görme imkânımız olmadı.

11. Hasan Kamil Yılmaz, el-Lüma' İslâm Tasavvufu, Tasavvufla ilgili Sorular ve Cevaplar, İstanbul 1996. Eser iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Serrâc'ın kısaca hayatı ve el-Lüma'ın Türkçe tercümesi bulunmaktadır. Böylece ilk defa eser Türkçe'ye tercüme edilmiş oldu. İkinci bölümde ise Tasavvuf ve tarikatlarla ilgili değişik zamanlarda sorulan sorulara yazar tarafından verilen cevaplar yer almaktadır. Bu hâliyle eser, klâsik bir tasavvuf kitabına ek olarak her kesimden insanın yararlanabileceği, günümüzde tasavvufla ilgili ortaya atılan sorulara kısa da olsa cevap bulabileceği bir hâle getirilmiş ve faydası arttırılmıştır.

Doç.Dr.Abdulhakim YÜCE