MUSHAFLARLA İLGİLİ ESERLER

Mushaflar ve bunlar arasındaki farklılıklar (ihtüâfü'l-mesâhif) konusuyla ilgili teliflerin târihi de oldukça eskidir. İbnü'n Nedîm bu manada Kisâî, Halef b. Hişâm, İbn Âmir, Ferrâ ve ibn Ebû Dâvûd es-Sicistânî gibi ilk dönem kıraat ve dil âlimlerinin kitaplarından söz eder. Bunlardan sadece sonuncusunun kitabı günümüze ulaşarak yayınlanmıştır. Hicrî ikinci asırda, İbn Âmir eş-Şâmî'nin Kitâbu İhtilâfı Mesâhıfi'ş-Şâm ve'l-Hicâz ve'l-Irâk adlı eseri ile Kisâî'nin "Kitâbu İhtilâfı Mesâhifi ehli'l-Medîne ve ehli'l-Kûfe ve ehli'l-Basra" adlı eseri ve daha sonraki dönemlerde başkalarını sayabiliriz. Fakat günümüzde bilinen ve en çok tanınan eser İbn Ebû Davud'un Kitâbu'l-Mesâhif adlı eseridir. Mushaflarla ilgili yukarıda adı geçenlerin dışındaki eserlerden bazıları şunlardır:

1. Ebû Bekir Abdullah b. Süleyman b. el-Eş'as İbn Ebû Dâvûd es-Sicistânî(ö.316/929), Kitâbu'l-Mesâhif (nşr. Arthur Jeffery), E. J. Brill, Leiden 1937 {Materials for the History of the Text of the Qur'an ile birlikte); nşr. Muhibbüddin Abdüssübhân Vaiz, I-1I, Dârü'l-Beşâiri'l-îslâmiyye, Beyrut 2002.

2. Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib Bakıllani(ö.403/1013), el-İntisar li'l-Kur'ân (nşr. Fuat Sezgin), Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, Frankfurt 1986. Ebû Abdullah es-Sayrafî, Nüketü'l-İhtisâr li nakli'l-Kur'ân (nşr. Muhammed Zağlul Selâm), Münşeetü'l-Ma'ârif, el-İskenderiyye, ts.

3. Ebû Amr Osman b. Said ed-Dânî(444/1053), el-Muhkem fi nakti'l-mesahif {nşr. İzzet Hasan), Dımaşk 1960, 1986.

_____________, el-Mukni' fi Ma'rifeti mersumi mesahifı ehli'l-emsar (nşr. Muhammed Ahmed Dehman), Dımaşk 1940, 1983.

4. Abdülazîz Salim, Edvâ alâ Mushafı Osman b. Alfan ve rihletuhu şarkan ve ğarben, Müessesetu Şebabi'l-Camia, İskenderiye 1991.

5. Mûsâ Cârullah,Târihu'l-Kur'an ve'l-mesâhif, el-Matbaatu'l-İslâmiyye, Petersburg 1323/1934