اسدالغاب في معرفة الصحابة

Üsdü’l- Ğabe fi Marifeti’s-Sahabe

İbnu’l-Esir, İzzuddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezeri (630)

Sahabe biyografilerini tanımada mühim bir çalışmadır. Müellif eserinin baş tarafında hususi bir bölüm halinde Hz. Peygamberin biyografisine yer vermiştir. Yazar sahabe biyografileri konusunda yapılmış olan hemen bütün çalışmalardan istifade ederek bu eserinin telif etmiştir. 7703 sahabenin biyografisini içeren bu eser alfabetik olarak tertip edilmiştir.

Eserin sonunda künyesiyle meşhur sahabileren biyografileri künyelerine göre alfabetik olarak kaydedilmiştir. En sonunda da 1021 hanım sahabiyenin isim ve künyelerine göre yine alfabetik olarak biyografileri verilmiştir. İbn Hacer’in sayımıyla bu kitaptaki sahabe isimlerinin sayısı 7500’e ulaşmaktadır. Eserin alfabetik tertipi oldukça dikkatli yapılmış, ilk harften sonra ismin sonuna kadar ikinci, üçüncü ve diğer harfler de tertipte dikkate alınmıştır. Aynı düzenleme lakaplar, baba isimleri ve kabile isimlerinde de gözetilmiştir. Müellif tertip sistemini kitabının mukaddimesinde anlatmaktadır (s. 1-12)

Biyografisini yazacağı sahabe hakkında bilgi aldığı kaynakları rumuzlarla göstermekte, bununla da yetinmeyip bu sahabe hakkındaki bilgilere eserlerinde yer veren müelliflerin isimlerini vermektedir. Müellifin kullandığı başlıca kaynaklar ve rumuzları şunlardır :

( د ) İbn Mende, Ebu Abdillah Muhammed b. Yahya’nın (301/ 913) Marifetu’s-Sahabe’si

( ع ) Ebu Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-Isfehani’nin (430/1038) Marifetu’s-Sahabe’si

( ب ) İbn Abdilber, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah’ın (463/1071) el-İstiab’ı

( س ) Ebu Musa Muhammed b. Ömer el-Medini’nin (581/1185) Marifetu’s-Sahabe’si

Müellif bazı biyografilerin sonunda (ahrecehu’s-selase) derken kasteddikleri zikredilen ilk üç müelliftir. Bu ifadeyle verilen bilgilerin bu eserlerde aynen yer aldığı değil mezkur sahabe hakkında zikredilen eserlerde bilgi bulunduğudur. Bu rumuzların bulunmadığı biyografilerde başka kaynaklardan istifade edilmiştir. Müellif kaynaklarının kritiğini de yapmakta ve biyografiler açısından İbn Abdilber’in eserini daha yeterli bulmaktadır. Müellif kaynaklardan hiç birini taklit etmediğini ve uygun bulduğu bilgileri aldığını belirtmektedir.

Bir çok defalar basılmış olan eserin en itinalı baskılarından biri Muhammed b. El-Benna ve Muhammed Ahmed Aşur’un tahkikiyle 7 cilt olarak gerçekleştirilen Kahire-1973 baskısıdır. Eser üzerine muhtasar ve zeyl olarak bir çok çalışmalar yapılmıştır (bk.z Mücteba Uğur, Hadis İlimleri Edebiyatı, s. 233-234)